قالب مناسب برای مقالات حسابداری از نوع آرشیوی

دکتر فخرالدین محمدرضائی

(fakhroddin.mr@gmail.com)

قالب مقالات حسابداری چاپ شده در مجلات داخلی، تفاوت محسوسی با قالب رایج در سطح بین‌الملل دارد (بنی‌مهد و همکاران، 1395؛ محمدرضائی، 1396). اغلب مجلات علمی و پژوهشی داخلی، مقالات حسابداری با قالب پایان‌نامه‌ای را چاپ می‌کنند. این قالب اغلب شامل اجزایی به شرح: عنوان، چکیده، مقدمه (اغلب بدون ذکر مسأله، ضرورت انجام، چگونگی پرداختن به اهداف یا حل مسأله و ذکر نوآوری و دانش‌افزایی پژوهش)، مبانی نظری، پیشینه پژوهش، فرضیه‌ها، روش پژوهش (نمونه، طرح و مدل پژوهش)، نتایج (آماره‌های توصیفی و ارائه نتایج)، بحث و نتیجه‌گیری (بعضاً محدودیت‌های پژوهش و پیشنهادات برای تحقیقات به طور یک بخش جداگانه یا زیربخش جداگانه آورده می‌شود) و فهرست منابع است. اما قالب اغلب مقالات حسابداری از نوع آرشیوی^[1]، چاپ شده در مجلات معتبر بین‌المللی (مانند مجلات درجه A*، A  و B طبق فهرست ^[2]ABDC) شامل اجزایی به شرح: عنوان، چکیده، مقدمه (اغلب در برگیرنده، مسأله، ضرورت انجام، اهداف، چگونگی حل مسأله و نوآوری و دانش‌افزایی پژوهش)، مبانی نظری و تدوین فرضیه ها (دربرگیرنده خلاصه‌ای از مبانی نظری، شواهد تجربی مرتبط و تدوین فرضیه‌ها)، روش پژوهش (گردآوری داده‌ها و مدل پژوهش)، ارائه نتایج (آماره‌های توصیفی، ارائه نتایج فرضیه و آزمون‌های حساسیت)، بحث و نتیجه‌گیری (در برگیرنده پیشنهادهایی برای پژوهش‌های آتی و مسولان و محدودیت‌های پژوهش) و فهرست منابع است.  

همان طوری که ذکر شد، اغلب مجلات علمی و پژوهشی داخلی، مقالات حسابداری با قالب پایان‌نامه‌ای را چاپ می‌کنند. شاید یکی از مهم‌ترین دلایل این موضوع، تدوین مقالات توسط دانشجویان مطابق قالب پایان نامه باشد. استلوی (2017) ادعا می‌کند که قالب نامناسب و غیرمنطبق با مقالات چاپ شده در مجلات معتبر حسابداری، بعضاً این حس را منتقل می‌کند که نویسندگان غیرحرفه‌ای هستند و تصویر منفی در ذهن سردبیر نسبت به مقاله ایجاد می‌کند. افتراق قابل ملاحظه، بین قالب مقالات داخلی و خارجی حسابداری، چالش‌ها و سوالات زیادی را در ذهن پژوهشگران ایجاد کرده است که در نهایت کدام قالب، قالب درست و استاندارد است. اگر قالب مقالات خارجی، قالب مناسبی است، چرا مجلات داخلی این قالب را رعایت نمی‌کنند؟ چرا اگر مقاله‌ای مطابق قالب مقالات خارجی تدوین می‌شود، داوران مجلات داخلی آن را رد می‌کنند؟ چرا به مطالب مهمی (مانند مسأله پژوهش، ضرورت انجام پژوهش، نوآوری و دانش‌افزایی پژوهش و آزمون‌های حساسیت) که در مقالات خارجی گنجانده می‌شوند، در مقالات داخلی توجهی نمی‌شود؟ چرا مطالبی در مقالات داخلی (مانند، "این پژوهش از نوع هدف، کاربردی است"، "پس رویدادی است"، "کتابخانه‌ای است" ...) آورده می‌شود در حالی که مطالب مزبور در مقالات خارجی جایگاهی ندارند؟ همه این سوالات و سوالاتی از این دست، ذهن پژوهشگران و دانشجویان داخلی را درگیر کرده و یک سردرگمی قابل توجهی را به وجود آورده است.

هم‌چنین، عدم تدوین مقالات حسابداری در داخل کشور براساس قالب مقالات خارجی باعث شده است که شانس پژوهشگران داخلی برای چاپ یا حداقل ارسال مقالاتشان برای داوری در مجلات معتبر بین‌المللی حسابداری به‌شدت کاهش یابد. در این راستا، استلوی (2017) بیان می‌کندکه یکی از مهم‌ترین سوالاتی که برای سردبیر مجله بررسی‌های حسابداری  اروپا^[3] مطرح است این است که آیا ساختار (قالب و نوشتار) مقاله ارسالی با رویه‌ها و انتظارات مجله هماهنگ است؟ پاسخ منفی به این سوال، شرط کافی برای رد مقاله توسط سردبیر (بدون داوری)^[4] است. به‌عبارت دیگر، هنگامی که سردبیر یک مجله معتبر خارجی به ارزیابی اولیۀ مقاله می‌پردازد و قسمت‌هایی هم‌چون عنوان، چکیده و مقدمه مقاله را مرور می‌کند، به ضعف‌ها یا عدم تطابق قابل توجه در تدوین این بخش‌ها پی می‌برد و مقاله را بلافاصله برمی‌گرداند. به این دلیل، مقالات ارسالی به مجلات معتبر نه تنها شانس چاپ شدن در این مجلات را از دست می‌دهند؛ بلکه، شانس گرفتن اصلاحات و پیشنهادهای پس از داوری را نیز از دست می‌دهند. این موضوع یکی از مهم‌ترین دلایل عدم توفیق پژوهشگران داخلی جهت چاپ مقالات در مجلات معتبر بین‌المللی حسابداری است. مقاله چاپ شده توسط بنی‌مهد و همکاران (1395) نیز مشکلات عمده ساختاری (قالب‌بندی) مقالات داخلی حسابداری را نشان داده است. به‌علاوه، محمدرضائی (1396) مشکلات عدیده ساختاری مقالات منتخب داخلی حسابداری را به طور دقیق و جزء به جزء مشخص کرده است.

علاوه بر این، در سال‌های اخیر، به‌دلیل افزایش تعداد دانشجویان دوره تحصیلات تکمیلی و پژوهشگران حوزۀ حسابداری، مطالبۀ قابل توجهی در مورد رفع موانع عدم توفیق در چاپ مقالات در مجلات معتبر بین‌المللی حسابداری مطرح شده است. هم‌چنین، مقالات انتقادی چاپ شده از این دست (مانند مقاله بنی‌مهد و همکاران، 1395) و کتاب‌های روش پژوهش چاپ شده مختص رشته حسابداری (مانند، دیانتی دیلمی، 1394؛ محمدرضائی، 1396)، ضعف جدی اغلب مقالات داخلی حسابداری از بعد ساختاری (قالب‌بندی) و محتوایی را نمایان کرده‌اند. بنابراین، هدف پژوهش حاضر ارائۀ یک قالب استاندارد برای پژوهش‌های تجربی حسابداری در چارچوب مقالات چاپ شده در مجلات معتبر بین‌المللی حسابداری است.

بدین منظور، مقاله محمدرضائی و محد ـ صالح (2016) ترجمه شده و اجزای هر قسمت از آن مقاله، از نظر ساختاری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در تجزیه و تحلیل اجزای مقاله مذکور، مقالات مرتبط در این زمینه مانند مقاله بردبوری (2012)، ایونز و همکاران (2015) و استلوی (2017) و کتاب روش پژوهش در حسابداری محمدرضائی (1396) استفاده شده است. نحوه پرداختن به مسأله پژوهش به این شرح است. اول، یک قسمت از مقاله محمدرضائی و محد ـ صالح (2016) ترجمه می شود(مانند مقدمه آن مقاله)، دوم، اجزای تشکیل این قسمت به‌طور خلاصه تجزیه و تحلیل می‌شوند و نهایتاً، مطالب اضافی که در مقالات داخلی آورده می‌شوند و در مقالات معتبر حسابداری در سطح بین الملل مطرح نیستند، تذکر داده می‌شوند. به‌منظور رعایت اختصار، اجزای تشکیل دهنده بخش‌ها (به طور مثال، مسألۀ پژوهش چیست؟) تشریح نمی‌شوند و علاقه‌مندان می‌توانند برای درک بهتر، به مقالۀ ایونز و همکاران (2015) و کتاب روش پژوهش در حسابداری محمدرضائی (1396) مراجعه نمایند.